De politiek kan de postmarkt redden

1.      Lessen uit Denemarken
Sinds het begin van de 21e eeuw is het volume van brievenpost in Denemarken met 90% gedaald. Dit kwam vooral doordat de overheid besloot dat communicatie met bedrijven en burgers vanaf 2013/2014 verplicht digitaal moest zijn, als onderdeel van een bredere digitaliseringsstrategie. Deze digitale postbus is gekoppeld aan een digitale identiteit van burgers en bedrijven. Voor 240.000 burgers geldt een uitzondering: zij krijgen overheidsberichten nog op papier.  

Omdat de overheid een grote verzender van post was, daalde het volume tussen 2011 en 2014 flink. Dit zorgde voor een snelle prijsstijging, wat de daling nog verder versnelde. Denk bijvoorbeeld aan brievenbusreclame, door de hogere kosten viel de businesscase voor adverteerders weg. Dit volume verschoof in Denemarken versneld naar andere media zoals ongeadresseerde en online reclame. Ook tijdschriften zochten een alternatief en vonden die in combinatie met de dagbladbezorging.

In Nederland bestaat volgens de ACM 55% van het postvolume uit homogeen drukwerk zoals brievenbusreclame, sponsorred magazines, donateursbladen en tijdschriften. Allemaal post waarvoor bij stijgende prijzen een alternatief nodig is. Het volume verdwijnt anders vanwege een negatieve businesscase voor de verzendende uitgever of adverteerder. Terwijl er in Denemarken alternatieven waren, ontbreken die in Nederland voor drukwerk dat als post wordt bezorgd, onder andere door de bijzondere toetredingsdrempels in de Postwet (80% van de bezorgers in loondienst). Weekkrant- en reclamefolderbezorgbedrijven maar ook dagbladbezorgbedrijven werken vanwege de aard van het werk niet met bezorgers in loondienst en mogen van de Postwet geen drukwerk als ‘post’ bezorgen. Dit terwijl ze dat al jaren doen, zelfs geadresseerd zoals dagbladen en folderpakketten. Door definities in de Postwet kunnen ze geen alternatief bieden aan uitgevers en adverteerders, die daardoor afhankelijk blijven van PostNL. Zo komt hun continuïteit in gevaar bij stijgende tarieven van PostNL.

2.      Sneller ruimte voor concurrentie
Economische Zaken verwacht dat vanaf 2035 een ‘brede bezorgmarkt’ de post kan overnemen. Maar uit ervaring in Denemarken weten we dat tegen die tijd het grootste deel van het volume al verdwenen is. Denk aan die 55% van de huidige post waar nu al een businesscase voor geldt. Iedere volumedaling, samen met stijgende kosten, leidt tot substantieel hogere prijsstijgingen dan de inflatie. Hierdoor zullen klanten het medium verlaten.

Als Economische Zaken niet op korte termijn ruimte geeft aan concurrenten die zich nu al op de brede bezorgmarkt bevinden, versnelt dat de daling van postvolumes. Die volumes zijn dan voorgoed verdwenen en de bedrijven die nu in de bezorgmarkt actief zijn, kunnen niet uitgroeien om na 2035 de resterende post over te nemen. Geen alternatieven betekent in 2035 nog hogere subsidies voor PostNL.

3.      Kiezen voor hogere kwaliteit en lagere kosten
Het dilemma van Economische Zaken is dat post, ook overheidspost, te duur wordt als concurrentie te snel wordt toegestaan. Spotta is van mening dat de beschreven economische wetmatigheid onvermijdelijk is: volumes dalen, kosten stijgen, prijzen gaan omhoog en daardoor dalen de volumes nog harder. Het is slimmer om nu ruimte te geven aan de alternatieve postvisie: concurrentie op deelstromen waar nu alternatieven zijn, én regionale postbedrijven voor de echt persoonlijke post. Deze regionale postbedrijven hebben een substantieel lager kostenniveau dan PostNL door een slimmer logistiek proces en substantieel minder overheadkosten. Zo blijft de post betaalbaar, ook voor uitgevers en adverteerders die nog niet willen of durven over te stappen op alternatieven in de brede bezorgmarkt. Voor de echt persoonlijke post zal geen concurrentie ontstaan, dus daar moet de overheid beleid maken om een eerlijke, effectieve en efficiënte samenwerking te laten ontstaan tussen die regionale postbedrijven met een lager kostenniveau dan PostNL. Zij krijgen dan een concessie voor postbezorging in hun regio en houden samen de landelijke postvoorziening in stand tegen zo laag mogelijke kosten. Binnen een jaar kan dat in één regio worden getest.

Spotta blijft zich tijdens het politieke zomerreces inspannen door met het ministerie van Economische Zaken, Tweede Kamerfracties en andere partijen in de brede bezorgmarkt van gedachten te wisselen. Zo willen we samen de postmarkt van de toekomst veiligstellen, zonder op korte termijn de postdienstverlening in gevaar te brengen.

Relevante links

Persbericht - Alternatieve postvisie: postbezorging kan beter met minder subsidie
Rapport alternatieve visie postmarkt